Περί Παιδείας (και πάλι): ο Richard Feynman αφηγείται...

When I was just a little kid, very small in a highchair, my father brought home a lot of little bathroom tiles -seconds- of different colors. We played with them, my father setting them up vertically on my highchair like dominos and I would push one end so they would all go down.

Then after a while, I’d help set them up. Pretty soon, we’re setting them up in a more complicated way: two white tiles and a blue tile, two white tiles and a blue tile, and so on. When my mother saw that she said, “Leave the poor child alone. If he wants to put a blue tile, let him put a blue tile.”

But my father said, “No, I want to show him what patterns are like and how interesting they are. It’s a kind of elementary mathematics.” So he started very early to tell me about the world and how interesting it is.

We had the Encyclopaedia Britannica at home. When I was a small boy he used to sit me on his lap and read to me from the Britannica. We would be reading, say, about dinosaurs. It would be talking about the Tyrannosaurus rex, and it would say something like, “This dinosaur is twenty-five feet high and its head is six feet across.”

My father would stop reading and say, “Now, let’s see what that means. That would mean that if he stood in our front yard, he would be tall enough to put his head through our window there” (We were on the second floor) “But his head would be too wide to fit in the window.” Everything he read to me he would translate as best he could into some reality.

It was very exciting and very, very interesting to think there were animals of such magnitude - and that they all died out, and that nobody knew why. I wasn’t frightened that there would be one coming in my window as a consequence of this. But I learned from my father to translate: everything I read I try to figure out what it really means, what it’s really saying.

* * *

...I got a telephone call from a pretty famous lawyer... who was at the time on the State Board of Education. He asked me if I would serve on the State Curriculum Commission, which had to choose the new schoolbooks for the state of California ... I must have had, by this time, a guilty feeling about not cooperating with the government, because I agreed to get on this committee. ...

... something would look good at first and then turn out to be horrifying. For example there was a book that started out with four pictures: first there was a wind-up toy; then there was an automobile; then there was a boy riding on a bicycle; then there was something else. And underneath each picture it said: “What makes it go?”

I thought, “I know what it is: They’re going to talk about mechanics, how the springs work inside the toy; about chemistry, how the engine of the automobile works; and biology, about how the muscles work.”

It was the kind of think my father would have talked about: “What makes it go? Everything goes because the sun is shining.” And then we would have fun discussing it:
“No, the toy goes because the spring is would up,” I would say.
“How did the spring get wound up?” he would ask.
“I wound it up.”
“And how did you get moving?”
“From eating.”
“And food grows only because the sun is shining. So it’s because the sun in shining that all these things are moving”. That would get the concept across that motion is simply the transformation of the sun’s power.

I turned the page. The answer was, for the wind-up toy, “Energy makes it go.” And for the boy on the bicycle, “Energy makes it go.” For everything , “Energy makes it go.”

Now that doesn’t mean anything. Suppose it’s “Wakalixes”. That’s the general principle: “Wakalixes makes it go.” There’s no knowledge coming in. The child doesn’t learn anything: it’s just a word!


Y.Γ 1
Όπως θάλεγε και ο Feynman, “I believe that has some significance for our problem!”

Υ.Γ. 2
Το πρώτο απόσπασμα είναι από το βιβλίο “What Do You Care What Other People Think?” το δεύτερο είναι από το “Surely You’re Joking Mr.Feynman”. Και τα δυο είναι συλλογές από αυτοβιογραφικές αφηγήσεις.

Σ’ένα άλλο βιβλίο περί ακαδημαϊκού ύφους (τίτλο δε θυμάμαι), ο συγγραφέας (όνομα δε θυμάμαι) ψέγει τον Feynman που δημοσίευσε αυτές τις αφηγήσεις. Δεν ταιριάζει, λέει, σε ένα μεγάλο φυσικό να εκφράζεται με ύφος τόσο κουβεντιαστό (casual νομίζω ότι ήταν η λέξη) σα να θέλει να παραστήσει τον κοινό άνθρωπο, γιατί ο κοινός άνθρωπος δεν περιμένει από έναν επιστήμονα αυτού του κύρους, να μιλά και να γράφει όπως ο ίδιος.
Απαντώ με τα λόγια του μεγάλου φυσικού: “pompous fools drive me up the wall!”

Ψήφισμα

Σήμερα έλαβα ηλεκτρονικά το παρακάτω ψήφισμα.
Είναι από τα πιο συγκροτημένα κείμενα που έχω διαβάσει αυτές τις μέρες για το θέμα της Ανώτατης Παιδείας.


ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΨΗΦΙΣΜΑ

Η 4η Γενική Συνέλευση του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που συνήλθε την 21-02-2007, μετά από εκτενή συζήτηση και προβληματισμό, αναφορικά με την ενδεχόμενη τροποποίηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, και με αίσθημα ευθύνης έναντι της πανεπιστημιακής κοινότητας, καθώς και των κοινωνιών των νησιών του Αιγαίου, θεωρεί καθήκον της να επισημάνει τα ακόλουθα:

Η τροποποίηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, η οποία στοχεύει στο να επιτραπεί η ίδρυση μη-κερδοσκοπικών και κερδοσκοπικών Πανεπιστημίων, αναδεικνύει καταρχήν την πρόθεση της κεντρικής πολιτικής εξουσίας να απεμπλακεί ακόμη περισσότερο από τη χρηματοδότηση των ήδη υποχρηματοδοτούμενων Πανεπιστημίων, ωθώντας τα με αυτό τον τρόπο να μετατραπούν σε οιονεί επιχειρήσεις «εκπαίδευσης-κατάρτισης» και «έρευνας». Η παραπάνω στόχευση έχει ως πηγή έμπνευσής της το μοντέλο ενός «επιχειρηματικού Πανεπιστημίου», το οποίο έχει κυριαρχήσει στα αγγλοσαξονικά συστήματα ανώτατης εκπαίδευσης. Πέρα από τα σημαντικά κοινωνικά και επιστημονικά προβλήματα του παραπάνω μοντέλου, τα οποία αποτελούν αντικείμενο σφοδρής διαμάχης διεθνώς, το σημαντικό είναι ότι η μεταμφύτευσή του στην ελληνική πραγματικότητα είναι άκρως προβληματική. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων απαιτεί από τους πτυχιούχους πολύ χαμηλότερο επίπεδο γνώσεων από αυτό που έχουν αποκτήσει στα Πανεπιστήμια και συγχρόνως δεν θεωρεί σκόπιμο να επενδύει σε Έρευνα και Ανάπτυξη, η ελληνική εκδοχή του «επιχειρηματικών Πανεπιστημίων» θα ήταν κάτι μεταξύ ΙΕΚ και μελετητικών-συμβουλευτικών γραφείων. Ο έντονος ζήλος που έχουν επιδείξει οι ιδιοκτήτες ΙΕΚ και συναφών ιδρυμάτων για την αναθεώρηση του άρθρου 16 είναι ενδεικτικός του κινδύνου υποβάθμισης του ελληνικού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης στο σύνολό του. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο το συνολικό αποτέλεσμα θα ήταν η υποβάθμιση του επιπέδου σπουδών και έρευνας στα ελληνικά ΑΕΙ. Τα γνωστά συμπτώματα διαφθοράς στους ελεγκτικούς μηχανισμούς και στις ρυθμιστικές αρχές της χώρας μας, καθώς και η καταρράκωση της ποιότητας και η διαπλοκή που επέφερε η «απελευθέρωση» της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης, δεν δικαιολογούν καμμία εμπιστοσύνη στην ικανότητα του κράτους να εξασφαλίσει το δημόσιο συμφέρον σε μια υποτιθέμενη αγορά «πανεπιστημιακών υπηρεσιών».

Η πρόθεση τροποποίησης του άρθρου 16 αναδεικνύει την ανικανότητα της κεντρικής πολιτικής εξουσίας να μεταρρυθμίσει το δημόσιο Πανεπιστήμιο μέσα από διάλογο με τους πανεπιστημιακούς και τους φοιτητές. Είναι κοινή διαπίστωση σήμερα ότι ο νόμος Πλαίσιο του 1982, αφενός δεν ανταποκρίνεται πια στις ανάγκες του ελληνικού Πανεπιστημίου του 21ου αιώνα και αφετέρου, αρκετά θετικά του σημεία έχουν διαστρεβλωθεί από πρακτικές συναλλαγής και προσοδοθηρίας που ο νομοθέτης εκείνης της εποχής δεν μπορούσε να προβλέψει. Αποτελεί, επίσης, κοινή διαπίστωση ότι η διάθεση δημιουργίας που υπάρχει σήμερα στα ελληνικά Πανεπιστήμια προσκρούει στον συγκεντρωτισμό αλλά και στην ανικανότητα της κεντρικής διοίκησης. Η πραγματική αυτοτέλεια των Πανεπιστημίων καθώς και η λογοδοσία τους προς την ελληνική κοινωνία (και όχι σε κάποια διορισμένα κομματικά στελέχη) φαίνονται ως αναγκαίες συνθήκες για την περαιτέρω βελτίωση και ανανέωση του όλου συστήματος. Ελλείψει οράματος για το ελληνικό Πανεπιστήμιο και ικανότητας κοινωνικής διαβούλευσης, η κυβέρνηση προσπάθησε εξ αρχής να θέσει εκτός διαλόγου τους εκπροσώπους των καθηγητών και φοιτητών, να συκοφαντήσει το ελληνικό Πανεπιστήμιο – με την αρωγή φίλα προσκείμενων μέσων ενημέρωσης – στα μάτια της κοινής γνώμης και να κρυφτεί πίσω από τους διορισμένους από αυτήν «σοφούς». Οι πρωτοφανείς για μια δημοκρατική χώρα παρεκτροπές του Υπουργού Δημοσίας Τάξης δεν ήταν παρά η λογική κατάληξη μιας στρατηγικής πόλωσης, η οποία είχε επιλεχθεί προ πολλού. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο πολιτικού αμοραλισμού, ο οποίος δυστυχώς δεν περιορίζεται στην υπάρχουσα κυβέρνηση, οι ευθύνες των πανεπιστημιακών καθηγητών και των φοιτητών είναι ιδιαίτερα μεγάλες. Η βελτίωση του υπάρχοντος συστήματος θα προέλθει κατά κύριο λόγο μέσα από τις δικές τους εποικοδομητικές προτάσεις και όχι από τις σημαίες ευκαιρίας των κομμάτων και των «συμβούλων» ή «καθοδηγητών» τους. Σ’αυτήν την τόσο δύσκολη συγκυρία, η συνθηματολογική και συλλήβδην απόρριψη της εκάστοτε κυβερνητικής πρωτοβουλίας, η οποία φοβάται την αυτοκριτική και δεν αντιτάσσει μία εναλλακτική πρόταση για το Πανεπιστήμιο του αύριο, μπαίνει στην παγίδα της πόλωσης, πριμοδοτεί τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινής γνώμης και εν τέλει προετοιμάζει άθελά της την επιβολή της κυβερνητικής πρωτοβουλίας στην οποία αντιτίθεται.

Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι η ενδεχόμενη τροποποίηση του άρθρου 16 θα υπονομεύσει το έργο και τις λειτουργίες των περιφερειακών Πανεπιστημίων και ειδικά αυτών, όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, που στερούνται σημαντικής ενδοχώρας. Παρόλο που η Πολιτεία αθέτησε τις υποσχέσεις της περί λήψης ειδικών μέτρων για περιφερειακά Πανεπιστήμια, όπως αυτό του Αιγαίου, η συμβολή του τελευταίου στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αναβάθμιση των νησιών του Αιγαίου έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή. Πέρα από ιδεολογικές διαφωνίες, για τα νησιά του Αιγαίου το μόνο Πανεπιστήμιο που μπορεί να υπάρξει είναι το Δημόσιο. Η συρρίκνωση και η υποβάθμιση που θα επιφέρει τυχόν τροποποίηση του άρθρου 16 στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου αφορά πάνω από όλα τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες, στη συνεργασία των οποίων το Πανεπιστήμιο οφείλει ήδη πολλά.